تأثیر آموزه‌های اسلامی بر کالبد معماری خانه‌های ایرانی نمونه موردی: خانه سنتی در اقلیم گرم و خشک ایران

         این پژوهش بر آن است که نقش آموزه­های اسلامی را در چگونگی شکل­گیری محیط مسکونی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. در میان فضاهای مختلف معماری، ابنیه مسکونی از مهمترین فضاهایی هستند که بخش غالب عمر انسان­ها در آنها سپری می­شود و لذا در این پژوهش سعی شده است تا براساس آموزه­های اسلامی نتایجی کاربردی برای طراحی این فضاها استنتاج شود. توجه به اصول معماری خانه در آموزه­های اسلامی و بررسی میزان تحقق این اصول در گذشته و بازشناسی این اصول برای معماری معاصر ضروری به نظر می­رسد. بازشناسی اصول و معیارهای شهرهای سنتی و کالبد دادن به آنان به زبان حال براساس آموزه­های اسلامی می­تواند بر توانمندی­های برنامه­ریزی شهری کشور افزوده و پایه­های محکم و پایداری را در توسعه شهری ماندگار نماید. پژوهش حاضر در جست­وجوی چگونگی تأثیر آموزه­های اسلامی (متغیرمستقل) بر کالبد معماری خانه­های مسلمانان (متغیر وابسته) در اقلیم گرم و خشک ایران است. به صورتی که پس از مطالعه دقیق آموز­های اسلامی از آیات قرآن و احادیث معتبر، چگونگی تأثیر این عوامل و تجلی آن در نمونه­های موردی، مورد بررسی دقیق قرار گرفته­اند. در این مقاله در ابتدا به آن دسته از مؤلفه­های مسکن مطلوب اسلامی )اعم از مؤلفه­های کلان و خُرد( که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم با مقوله معماری ارتباط می­یابد اشاره شده است. سپس، ضمن جستجو در گزاره­های اسلامی )شامل آیات و روایات) که حاوی کلید واژه­های مرتبط با معماری بوده­اند به تحلیل این گزاره­ها پرداخته شده است تا نتایجی کاربردی برای استفاده در طراحی و سازماندهی ریزفضاهای مختلف مسکونی استنباط شود. با توجه به اقتضائات این پژوهش و منابع اسنادیِ مورد استفاده، از گونه پژوهش کیفی برای انجام این تحقیق استفاده شده است که از میان روش­های مختلفی که در این گونه دسته­بندی می­شوند در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. براساس نتایج بدست آمده از این پژوهش و با استناد به آموزه­های اسلامی رعایت اصول محرمیت، درون­گرایی، عدم اشراف، قناعت، تعادل، سلسله مراتب، تناسب و توازن، نظم، ارتباط با طبیعت، فضای تهی (حیاط)، رعایت بهداشت در مسکن و اهمیت جهت­گیری مسکن به طرف قبله توصیه شده است.